Görsel 1.1’deki NPN tipi transistörün iletime geçebilmesi için beyz gerilimin yaklaşık 0,7V eşik gerilimine ulaşması gereklidir. Potansiyometrenin orta ucu gerilim bölücü direnç olarak görev yapmaktadır. Potansiyometrenin orta ucu (aynı zamanda transistörün beyz ucudur) A noktasına yaklaştıkça üzerine düşen gerilim artmaktadır. Bu gerilim eşik (threshold) gerilime ulaştığında transistör iletime geçerek transistörün kollektör – emiter arası kapalı anahtar gibi çalışacaktır. Toprak bağlantısı sağlanmış olan led üzerinden akım akacaktır.
Görsel 1.1: Transistörün potansiyometre ile anahtarlanması
MALZEME LİSTESİ
| Adı | Özelliği | Sembolü | Görünüşü | Miktarı |
| Transistör | BC237 (TO-92 kılıf) | 1 adet | ||
| Led | Kırmızı | 1 adet | ||
| Direnç | 1k | 1 adet | ||
| Direnç | 6.8k | 1 adet | ||
| Potansiyometre | 1k | 1 adet |
İŞLEM BASAMAKLARI
- Görsel 1.1’teki devreyi kurunuz.
- Potansiyometrenin orta ucunu A ve B konumlarına alarak devrenin çalışmasını gözlemleyiniz.
- Potansiyometrenin orta ucu A konumundayken ampermetre ve voltmetrede okunan değerleri Tablo 1.1’e yazınız.
- Potansiyometrenin orta ucu B konumundayken ampermetre ve voltmetrede okunan değerleri Tablo 1.1’e yazınız.
- Potansiyometrenin orta ucu B konumundayken üzerinden akım geçmeyen üç elemanın adını Tablo 1.2’ye yazınız.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER
Tablo1.1: Beyz akım ve gerilimini ölçme
| Konum | Akım (mA) | Gerilim (V) |
| A | ||
| B |
Tablo1.2: Potansiyometre B konumundayken üzerinden akım geçmeyen elemanlar
| 1. Eleman | 2. Eleman | 3. Eleman |
SORULAR
- Dirençle gerilim nasıl bölünür?
- Pot yerine ışık veya sıcaklık sensörü kullanılsaydı devre nasıl çalışırdı?
- Hangi direncin değeri değişirse ledin parlaklığı değişir?
- Devrede R2 direnci takılmaz potun A ucu direk beslemeye bağlanırsa ne tür arızalar meydana gelir?
- Dirençle gerilim nasıl bölünür?
Direnç üzerindeki gerilim düşümü, Ohm Kanunu’na göre direnç değeri ile orantılıdır. Bir direnç üzerindeki gerilim düşümü, toplam gerilimin dirençlerin değerleriyle orantılı olarak bölünmesiyle hesaplanır.
Seri bağlı iki direnç için: V1 = (R1 / (R1 + R2)) * Vtoplam V2 = (R2 / (R1 + R2)) * Vtoplam
Burada V1 ve V2 sırasıyla R1 ve R2 dirençleri üzerindeki gerilim düşümleridir.
- Pot yerine ışık veya sıcaklık sensörü kullanılsaydı devre nasıl çalışırdı?
Eğer potansiyometre yerine bir ışık veya sıcaklık sensörü kullanılsaydı, devrenin çalışması sensörün verdiği çıkış gerilimi ile kontrol edilirdi. Sensör ışığa veya sıcaklığa maruz kaldığında ürettiği gerilim transistörün baz-emiter gerilimini değiştirecek, bu da transistörü iletime geçirerek LED’in yanmasını sağlayacaktır.
- Hangi direncin değeri değişirse ledin parlaklığı değişir?
R2 direncinin değeri değişirse, LED’in parlaklığı değişir. R2 direnci, LED’den geçen akımı belirler. R2 değeri azaldıkça LED’den daha fazla akım geçeceğinden LED daha parlak yanacaktır. R2 değeri arttıkça LED’den daha az akım geçeceğinden LED daha sönük yanacaktır.
- Devrede R2 direnci takılmaz potun A ucu direk beslemeye bağlanırsa ne tür arızalar meydana gelir?
Eğer R2 direnci takılmaz ve potansiyometrenin A ucu doğrudan 12V besleme gerilimini alırsa, LED ve transistör zarar görebilir. Şu arızalar meydana gelebilir:
- LED üzerinden aşırı akım geçeceğinden LED yanabilir veya kısa ömürlü olur.
- Transistör baz-emiter gerilimine maruz kalacağından aşırı ısınabilir ve zarar görebilir.
- Transistör yüksek kollektör akımıyla doyuma gidebilir ve ısınarak zarar görebilir.
Bu nedenle, LED ve transistörün zarar görmemesi için sınırlayıcı dirençler (R2) kullanılması gerekir.
No responses yet